معماری گوتیک

معماری گوتیک از کدام کشور شکل گرفت؟ گوتیک به چه معناست؟

شاید در رابطه با سبک های معماری بسیار خوانده باشید. یکی از با شکوه ترین سبک های معماری به سبک معماری گوتیک تعلق دارد. امروز قصد داریم شما را با هنر گوتیک آشنا کنیم.

پیش درآمدی بر معماری گوتیک

هنر گوتیک در قرون وسطی و در اروپای غربی و مرکزی شکل گرفت. سبک گوتیک پس از رومانسک روی کار آمد. در سبک رومانسک دیوار کلیساها ضخیم بود و از طاق های گرد بزرگ استفاده می کردند. اما در سبک گوتیک نورپزدازی ارتفاع مورد توجه معماران بود.

ارتفاع بلند با حرفه ای که معماران آن زمان آموخته بودند حس غلبه ی ساختمان کلیسا بر جاذبه ی زمین را القا میکرد.

گوتیک به چه معناست؟

زمانی که سبک جدید معماری گوتیک در ایتالیا و در رنسانس دیده شد، هنرمندان و به خصوص نویسندگان در نگاه اول این سبک را زیبا نیافتند. تقارن کمتر و تزئینات متفاوت و زیاد باعث شد تا لقب یکی از قبایل وحشی قدیمی به نام گوت ها را برازنده ی این سبک بدانند. گوتیک تا مدت ها به منظور استهزا و تحقیر آمیز بر روی این سبک قرار گرفت اما در قرن ۱۹ با بررسی مجدد این سبک توسط هنرمندان و صاحب نظران ، زیبایی های سبک گوتیک و عناصر اصلی آن شناخته شد. و نام گوتیک در تاریخ هنر باقی ماند.

دوره های معماری گوتیک

معماری گوتیک در سه دوره آغازین، پیشرفته و پسین تقسیم بندی می شود. که در هر دوره ویژگی های خاصی به این سبک اضافه شد و باعث تغییرات جزئی در سبک گردید.

سیر تکاملی از آغازین تا پسین را می توان در کلیساهای ساخته شده در قرون وسطی به وضوح مشاهده نمود. اما در ابتدا با ویژگی های اصلی سبک گوتیک آشنا شویم:

ویژگی های معماری گوتیک

همانطور که اشاره نمودیم در سبک گوتیک ارتفاع بلند و نورپردازی بسیار اهمیت داشت. بنابراین برای بالا بردن ارتفاع ساختمان کلیساها این ویژگی ها اجتناب ناپذیرند:

• شمشیری

شمشیری یا پشت بند ساختمان، باعث بیشتر شدن استحکام دیواره ها می شود. وظیفه ی شمشیری کم کردن بار جداره های ساختمان و انتقال بار به زمین است. تا وزن کلی ساختمان بر روی پی و ستون های اصلی نباشد. بنابراین با این شمشیری ها می توان ساختمان های بلند تر و با وزن بیشتری بنا نمود.

شمشیری ها صرفا جنبه ی تحمل بار نداشتندو بلکه تزئینات و حکاکی روی انها جلوه ی باشکوهی به ساختمان میداد. همچنین حس پرواز را به بیننده القا می نمود.

• طاق نوک تیز

در کلیساها و بناهای سبک رومانسک از طاق های دایره ای و گرد استفاده میشد. برای تحمل وزن طاق ها باید جداره های ضخیم ساخته می شد. همچنین امکان بالا بردن ارتفاع در این نوع از طاق ها وجود نداشت. بنابراین معماران ان زمان برای این امر راه حلی در نظر گرفتند. ایجاد طاق های نوک تیز بهترین راه حل برای کم کردن نیروی وارد بر طاق و جداره ها بود. به همین جهت در معماری گوتیک می توانستند از دیواره های باریک تر استفاده نمایند.

• قوس جناغی

یکی دیگر از مسائلی که در ساخت کلیساها به روش گوتیک در دوره ی آغازین بسیار اهمیت داشت قوس جناغی است. اوایل سبک گوتیک طاق ها هنوز به صورت نیم دایره ای ساخته میشدند. تحمل وزن طاق های نیم دایره ای با ارتفاع بالاتر بسیار سخت بود. بنابراین از قوس های جناغی استفاده شد. این قوس ها بار طاق را به صورت مجزا به ستون ها منتقل می کردند و تا حدودی ساخت طاق هایی با ارتفاع بلند را ممکن می ساخت.

ویژگی های گوتیک آغازین

در معماری گوتیک آغازین تمام ویژگی های بالا را به صورت منسجم می توان یافت. این مرحله از معماری گوتیک از سال 1120 تا 1200 ادامه داشت. کلیسای سنت دنیس در پاریس اولین کلیسا به سبک گوتیک است که تا به امروز پای بر جاست. بعدها کلیسای نوتردام و کلیسای جامع لائون نیز از این سبک پیروی کردند.

پنجره های رنگارنگ در این دوره کم کم روی کار آمد. کلیساهای گوتیک فرانسوی از سمت غربی شکوهی ویژه داشتند. پنجره های متعدد از سمت غرب، دو برج در دو طرف و درب بزرگ از ویژگی های معماری گوتیک بود.

نمای جانبی کلیسا نیز با ستون ها و پشت بند ها (شمشیری ها) تزئین میشد.

معماری گوتیک آغازین در انگلیس کمی متفاوت تر شکل گرفت. کلیساهای انگلیسی در گوتیک آغازین بیشتر به سبک رومانسک نزدیک بودند. دیواره های ضخیم و طاق های دایره ای با قوس جناغی داشتند و عریض بودند.

از همین رو به سبک این گونه کلیساها گوتیک آغازین انگلیسی میگویند. نمونه ی بارز آن را در کلیسای سالزبری می توان مشاهده نمود.

ویژگی های گوتیک پیشرفته

در معماری گوتیک پیشرفته می توان به دو دوره اشاره نمود. که این دو دوره در انگلیس و فرانسه به صورت جداگانه پیشرفت کرد. گوتیک ریونانت و گوتیک مزین. معماری گوتیک ریونانت در فرانسه بیشتر دیده می شود. بارز ترین شاخصه و ویژگی آن پنجره های بزرگ دایره ای شکل در نمای غربی کلیساست که با شیشه های رنگی تزئین می شدند. البته از رنگ های کمرنگ تر در آنها بیشتر استفاده میشد تا نور را به خوبی از خود عبور دهند. این پنجره ها با نام پنجره های گل رز شناخته می شود.

گوتیک مزین در انگلیس مورد توجه قرار گرفت. در نوع گوتیک مزین از تزئینات و جزئیات بر روی نمای ساختمان بیشتر استفاده میشد. پنجره های بزرگ در نمای غربی که هر کدام با تزئینات به 3 تا 6 قطعه تقسیم می شد و طرح های گل و حروف به صورت آتشین در آنها حکاکی می شد. جزئیات بسیاری بر روی بخش بندی های مختلف ساختمان کلیساها در معماری گوتیک پیشرفته در انگلیس دیده می شود.

ویژگی های گوتیک پسین

در معماری گوتیک پسین در فرانسه جزئیات به وفور یافت می شد. تزئینات و کنده کاری هایی ستاره ای شکل که بر روی ساختمان به فراوانی یافت می شد. گوتیک پسین در فرانسه به ساختمان های غیر مذهبی نفوذ بیشتری پیدا کرد. همین امر موجب شد تا ساختمان های عادی نیز به سبک گوتیک مزین شوند.

گوتیک پسین در انگلیس به گوتیک عمودی مشهور است. گوتیک عمودی به معنای اضافه شدن جزئیات و بخش بندی های عمودی بر روی ساختمان است. در گوتیک عمودی در انگلیس با توجه به هدف گوتیک که ایجاد ارتفاع بالاست بخش بندی های عمودی و تزئینات و افزایش جزئی ارتفاع همگی موجب بلند تر دیده شدن ساختمان هایی با معماری گوتیک می شد.

کلام آخر

در این مقاله سعی نمودیم تا شما را با ویژگی های اصلی معماری گوتیک آشنا کنیم. برای مطالعه سبک های دیگر می توانید به وبلاگ فرید-ارجمند مراجعه کنید.