اصول طراحی پلکان دارای موارد محاسباتی و شاید نکات ریزی باشد که دانشتن آن برای هر معماری واجب است. در ساختمان های از پلکان به عنوان بخش دسترسی بین طبقات و یا نیم طبقات و همچنین دسترسی های داخلی خانه در صورت دوبلکس بودن آن استفاده می شود.
انواع پلکان در اشکال متنوعی طراحی و اجرا می شوند. پلکان های صاف، پلکان گرد، پلکان دو بازو، پلکان سه بازو، پله های یک طرفه، دو طرفه و سه طرفه و …
انواع پله کدامند؟
پله مستقیم:
پله مستقیم بدون پیچش بوده و طول آن نیز بیشتر از سایر پله ها می باشد. از پله های مستقیم در فضاهایی که از لحاظ متراژ مشکلی ندارند استفاده می شود. عرض کف پله در پله ی مستقیم معمولا ۳۰ سانتی متر می باشد. در پله های مستقیم عرض تمامی پله ها ثابت می باشد.
پله دو طرفه با پاگرد وسط و دو بازو:
این نوع پله را می توان یکی از معمول ترین انواع راه پله به شمار آورد که در اکثر ساختمان ها مشاهده می گردد. در این نوع راه پله بعد از یک ردیف پله، پاگردی برای استراحت افراد، قرار داده شده و سپس ردیف بعدی شروع می شود. این پله به خاطر دو قسمتی بودن طول زیادی را اشغال نمی کند و پاگرد وسط باعث استراحت شخص استفاده کننده می شود.
پله دو طرفه با پاگرد وسط و سه بازو:
این نوع پله شامل دو ردیف پله به عرض کم و یک ردیف پله با عرض بیشتر است. از این پلکان در مکان هایی که تردد در آن ها زیاد است مانند سازمان ها، ادارات، دانشگاه ها و مدارس بزرگ استفاده می شود.
پله سه طرفه با دو پاگرد و سه بازو:
از این نوع پله برای بناهایی استفاده می شود که ارتفاع بین طبقات زیاد است و فضای احداث پله کم می باشد، استفاده می شود. از فضای بین پله در ساختمان های اداری برای طراحی آسانسور استفاده می شود.
پله چهار طرفه:
تفاوت این نوع پله ها با نوع سه طرفه، در یک بازوی اضافه در آن ها می باشد. در سایر موارد دو پله ذکر شده دارای ضوابطی یکسان می باشند. همچنین این پله زیباتر و راحت تر از پله های سه طرفه می باشد.
پلکان مارپیچ:
پلکان مارپیچ خود دارای سه مدل می باشد.
- پلکان مارپیچ کامل
- پلکان مارپیچ قائم
- پلکان مارپیچ تزئينی
پلکان مارپیچ کامل دارای زاویه چرخش کامل بوده و برای فضاهایی که متراژ کمی دارند مناسب است. کف پله در این مدل به دور ستون وسط کامل میچرخد.
از پله های مارپیچ قائم برای استفاده مفیدتر از فضاهای کوچک طراحی می شوند و در آن ها از پاگرد استفاده شده است. در فضای پاگرد، گاهی دو تا سه پله تعبیه می شود و پیچ آن ها، به صورت قائم است.
پله با پیچ تزئینی اکثرا در ساختمان های مجلل دیده می شود که دلیل آن زیبایی و طراحی بسیار زیبای آن ها می باشد. از آنجا که عرض این پله ها زیاد است، به فضای بزرگ نیاز دارند.
آشنایی با اجزای پله در اصول طراحی پلکان:
پله دارای اجزای مختلفی است که در هنگام طراحی و ساخت باید به تفکیک و دقت اندازه های آن مشخص باشد.
عرض پله: عرض پله در انواع پلکان متفاوت است. پله ها با عرض ۶۰ سانت برای فضاهایی که تنها یک کاربر از آن استفاده می کند و متراژ کوچک است طراحی می شوند و تا عرض ۱۵۰ سانت برای محتمع های بزرگ مسکونی و ادارات و … طراحی می شوند.
حجم پله: ضخامت سقف زیر یک ردیف پله، حجم پله نام دارد. حجم پله نسبت به نیروهای وارده به تیرآهن پله در ساختمان های مختلف متفاوت است.
بازوی پله: به مجموعه پله های پشت سرهم که یک اختلاف سطح را به هم مرتبط می سازد بازوی پله می گویند.
چشم پله: فاصله بین دو بازوی پله را چشم پله می نامند. به غیر از پله های یک طرفه و پله یک چهارم در گردش، در تمامی پله ها چشم وجود داشته و حداقل 20 سانتی متر می باشد.
پاگرد پله: محلی بوده که فرد پس از پیمودن یک بازوی پله، بر آن قدم گذاشته و با حرکت یا چرخش 90 درجه یا 180 درجه ای به بازوی دوم می رسد.
انواع متریال در ساخت پله:
برای طراحی و ساخت پله، از انواع متریال مانند سنگ، بتن، تیرآهن، آجر و … استفاده می شود. این موضوع بستگی به اسکلت بنا و نوع پله ی در نظر گرفته شده دارد. زمانی که در نقشه های فاز دو جزئیات هر بخش مشخص شود متریال های ساختمان نیز مشخص می شود.
تقسیم بندی پلکان:
پلکان ها می توانند در فضای داخلی خانه قرار بگیرند و یا در فضای عمومی باشند. همچنین در داخل و یا خارج ساختمان طراحی شوند. در فضای داخلی هر بنا علاوه بر اینکه متراژ و دسترسی ها اهمیت دارد، زیبایی پلکان نیز اهمیت ویژه ای دارد. خانه ای را متصور شوید که دارای پلکانی گرد از وسط دارد. قطعا این خانه ی دوبلکس پلکانی با بهترین متریال داخلی میخواهد. زیبایی خانه به زیبایی این جز از آن وابسته است و نمی توان فقط از پله به عنوان یک دسترسی ما بین طبقات یاد کرد. بنابراین طراحی پلکان بسیار اهمیت دارد.
کلام آخر
اصول طراحی پلکان دارای قوانینی است که در عین پیچیدگی بسیار ساده است. فقط باید به علم طراحی آن مسلط باشید. برای طراحی پلکان بهتر است اول به نیاز و متراژ یک بنا توجه کنیم و سپس برای طراحی و تصمیم گیری متریال آن قدم برداریم. برای پلکان داخلی هر فضا ابتدا سبک طراحی داخلی آن را مشخص نمایید و سپس پله ها را طراحی نمایید.
