نور در معماری یک عنصر بسیار مهم از گذشته تا به امروز بوده است. حتما برای بسیاری از ما پیش آمده تا برای خرید و یا اجاره خانه از چندین خانه مختلف بازدید داشته باشیم. قطعا نور یک فضا در این بازدید ها به چشم آمده است. ساختمان هایی را دیده ایم که نور مناسبی ندارند. خانه هایی که بازشوهای ان به فضایی تاریک بوده و نور مناسبی از خود عبور نمیدهند. یا برعکس آن خانه هایی با نور بسیار زیاد که آرامش افراد را از بین میبرند. همین یک مورد می تواند در انتخاب یک خانه تاثیر بسزایی داشته باشد و افراد را برای خرید و یا صرف نظر از خرید مجاب نماید.
اما نور در معماری برای طراحان چه نقشی دارد؟
هنگامی که طراحان به بررسی سایت یک بنا میپردازند زاویه تابش خورشید، میزان تابش و دمای آن را بررسی میکنند. این موارد کمک میکند تا محل بازشوها و نوع آن مشخص گردد. در خانه های ویلایی و یا بناهای مستقل نقش نور می تواند تعیین کننده طرح نهایی باشد. طرحی که شاید به خلاقیت های خاص نیز بیانجامد. اما در آپارتمان ها معمولا به دلیل مشخص بودن سایت و همچنین نحوه قرارگیری خانه طراحی بازشو ها با توجه به نور کمی محدودتر خواهد بود.
نور در معماری سنتی ایرانی
معماری سنتی ایرانی توجه بسیاری به جزئیات داشت. بناهایی که ساخته میشد همگی با فکر زیاد و توسط افراد متخصص انجام میگرفت. نحوه ی قرارگیری و طراحی بازشوها به اندازه نحوه ساخت و استفاده مصالح اهمیت داشت. انواع مختلفی از نورگیر در خانه ها و بناهای هر اقلیم طراحی و ساخته شده است که در بناهای تاریخی ایرانی آنها را میابیم.
نورگیرها و محدود کننده های نور در معماری سنتی ایرانی برای کنترل نور طراحی میشدند. در شهرهای گرمسیری با توجه به میزان تابش و زاویه آن محدودکننده های نور نیز طراحی میشدند. پس تنها بحث ما در معماری داخل نمودن نور به فضا نیست بلکه گاهی محدود نمودن و کنترل نور مزاحم نیز اهمیت دارد.
نمونه هایی از نورگیرهای قدیمی :
- روزن
- شباک
- در و پنجره های مشبک
- ارسی
- جام خانه
- روشندان
- هورنو
- و ….
نمونه هایی از محدود کننده های نور در معماری سنتی :
- رواق
- تابش بند
- سایبان
- ساباط
- و…
نور در معماری معاصر :
نقش نور در معماری معاصر پیچیده تر از گذشته نیست. سبک های متنوعی که در معماری وجود دارند تا حدودی تعیین کننده نوع نورگیرها خواهند بود. در گذشته نورگیرها انواع مختلف گرد، قوسی، چند ضلعی، چهارضلعی و … داشتند. امروزه نیز با توجه به سبک این نورگیرها طراحی و ساخته می شوند. اما در اکثر خانه ها و آپارتمان ها نوع ساه نورگیر ها وجود دارند. نور در معماری شاید عنصری باشد که در طراحی فرم تاثیرگذار باشد.
به عنوان یک بیننده بازی یک طراح و معمار با نور و سایه را می تواند جذاب ترین عنصر یک فضا باشد. طراحی پنچره هایی که دید داخل به بیرون را محدود نکند اما دید بیرون به داخل را برای حفظ حریم در فرهنگ ما محدود کند. همگی این طراحی ها می تواند در نوع خود جذاب و کاربردی باشد. و به بنا یک هویت تازه بدهد.
نقش نور در طراحی نما:
نمای هر ساختمان شامل بازشوها و نورگیر هاست. قطعا طراحی نورگیرها بدون دخالت در طراحی نما امکان پذیر نیست. نمای هر ساختمان پوسته ی ارتباطی بیرون و درون هر بناست. این پوسته می تواند یک سبک، یک خلاقیت، یک ویژگی مثبت را در خود جای دهد.
به طور مثال به نمونه های زیر دقت کنید:
پنجره ها و بازشوهایی که در اقلیم های گرمسیر وجود دارند می توانند با کرکره های مخصوص مزین شوند. این کرکره ها (لوور) که در بیرون و نمای ساختمان نصب می شوند در زاویه مناسب قرار گرفته و محدود کننده میزان نور عبوری به داخل خواهند بود. همین امر موجب می شود تا در ساعات مشخصی از روز نیز نور به صورت کنترل شده وارد ساختمان شود. همچنین این لوور ها در نمای ساختمان نقش جزئیات و تزئینات را خواهند داشت.
یکی دیگر از راهکارهای محدود کردن نور در نمای ساختمان ایجاد نورگیرهای خطی است. نورگیر هایی که نور را با زاویه کم و به صورت محدود و خط های عمودی وارد ساختمان میکند. همین امر موجب بازی با سایه و نور نیز می شود. نمای ساختمان با استفاده از این طراحی خاص تر خواهد بود.
محدود کردن نور با استفاده از بلوک های طرحدار سفالی یا آجر نیز بسیار محبوب است. سایه های ایجاد شده در داخل ساختمان از نوع چیدمان این بلوکها می تواند خلق جذابیت بصری نماید.
در برخی از اقلیم ها که نور مزاحم وجود ندارد و بیشترین میزان نور در معماری داخلی مورد نیاز است جداره هایی تمام شیشه می تواند جلوه ی خاص به نما و بنای طراحی شده بدهد. معماری مدرن نمای شیشه ای را بسیار تمجید میکند.
در ساختمان های هوشمند نیز دارای پنل هایی با هوش مصنوعی برای عبور نور در ساعات مختلف روز هستند. تکنولوژی قوی این ساختمان ها علاوه بر زیبایی می تواند به کاهش مصرف انرژی نیز کمک کند.
کلام آخر :
نقش نور در معماری شاید در نگاه اول بسیار پیش پا افتاده باشد. اما تمام تصمیم های مهم در طراحی با توجه به نور صورت میگیرد. از طراحی نما تا طراحی فرم و قرارگیری ساختمان و طراحی داخلی همگی وابسته به نور طبیعی هستند. برای داشتن یک ساختمان ایده آل شرکت معماری فرید-ارجمند می تواند شما را یاری دهد. ساختمان های مهندسی شده و طراحی های خلاقانه با توجه به اقلیم و میزان نور در انتظار شماست.
