سیرکولاسیون در معماری به معنی دسترسی می باشد. دسترسی شاید کلمه ای سطحی به نظر بیاید و آنچه را که در معماری یک فضا رخ میدهد را به طور کامل بیان نکند. اما بهتر است بدانیم که اولین قدم در طراحی هر فضا را دیاگرام های اولیه معماری و دیاگرام سیرکولاسیون شکل میدهد.
امروز با فرید-ارجمند همراه باشید تا به سیرکولاسیون در معماری بپردازیم.
اهمیت سیرکولاسیون در معماری
سیرکولاسیون در معماری تعیین کننده جایگاه هرفضاست. اگر فضاهای مختلف در کنار یکدیگر با دسترسی نامناسبی چیده شود تمامی عملکردها با مشکل مواجه خواهد شد.
همانطور که گفتیم واژه سیرکولاسیون به معنی چرخش و دسترسی در فضا می باشد. اما این دسترسی جنبه های مختلفی می تواند داشته باشد. سیرکولاسیون می تواند به صورت اتاق به اتاق و یا فضا به فضا تعریف شود و یا به صورت طبقه به طبقه. به طور مثال در طراحی پلان یک خانه مسکونی باید تمامی راه های ارتباطی بین اتاق ها و فضای خانه مشخص نمود. همچنین ارتباط بین طبقات و دسترسی افراد به بیرون از خانه نیز در نظر گرفته می شود.
انواع سیرکولاسیون در معماری
-
سیرکولاسیون افقی
سیرکولاسیون افقی همانطور که از نامش پیداست در یک سطح صورت میگیرد. مثلا جایگیری اتاق ها در خانه یک طبقه و دسترسی افراد به آن چگونه است؟ افراد برای رسیدن به اتاق می بایست از کدام فضاها بگذرند؟ اتاق ها در قسمت خصوصی خانه قرار گرفته اند و یا عمومی؟ آیا رفت و امد به اتاق ها باعث مزاحمت برای افراد دیگری می شود؟ تمام این موارد توسط طراح در طراحی های اولیه هر فضا به صورت کامل بررسی می شود. سیرکولاسیون افقی کمک میکند تا افراد با کمترین مزاحمت برای یکدیگر بتوانند در یک فضا جای گیرند.
-
سیرکولاسیون عمودی
سیرکولاسیون عمودی در طبقات بررسی می شود. در فضاهای داخلی دوبلکس و یا ارتباط هر فضا با محیط بیرونی خود. پلان یک آپارتمان چند طبقه را در نظر بگیرید. هر واحد چگونه با محیط بیرونی ارتباط دارد؟ درب خروجی هر واحد در کدام قسمت می بایست قرار گیرد؟ راه پله ها و دسترسی هر واحد به آن چگونه تعریف می شود؟ آسانسور، پارکینگ، انباری و سایر مشاعات در این اپارتمان به چه نحوی چیده شده اند؟ و آیا عملکرد آنها بر روی باقی افراد تاثیر گذار است؟
پس از بررسی انواع سیرکولاسیون به بررسی انواع محیط ها و نقش سیرکولاسیون مناسب در آن ها می پردازیم:
سیرکولاسیون در طراحی فضای رستوران
طراحی رستوران یکی از پر دغدغه ترین نوع طراحی هاست. زیرا محیط رستوران برای صاحب ان محیط کسب و کار و درآمد زایی است. و قطعا جذب مشتری برای وی مهم است. مشتری ها نیز به رستوران به دید یک فضا برای استراحت و صرف غذا نگاه می کنند پس باید نیاز های آنها نیز برآورده شود.
رستوران ها با توجه سبک غذایی و سبک کاری به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند. سیرکولاسیون یک رستوران به بخش بیرونی و بخش آشپزخانه (درونی) تقسیم بندی می شود. سیرکولاسیون در معماری رستوران هایی که دارای فضای نشستن و صرف غذا هستند بدین گونه می باشد:
چیدمان میزها باید به گونه ای باشد که هر میز مزاحمتی برای میز کنار خود نداشته باشد. و صندلی ها در اطراف میز به راحتی قابلیت جا به جایی داشته باشند. همچنین فاصله ها باید به گونه ای باشد تا مسيول سفارش گیری و یا پرسنل رستوران به راحتی بتوانند به میزها سرویس دهی کنند. و در حین این امر به مشکل برنخورند.
دسترسی افراد به کانتر اصلی رستوران نیز باید به راحتی صورت بگیرد. فضای سرویس بهداشتی برای مشتریان رستوران باید فضایی آرام و به دور از سالن اصلی رستوران باشد. رفت و آمد و دسترسی به سرویس بهداشتی نباید مزاحمتی برای افراد دیگر پدید آورد.
فضای آشپزخانه رستوران نیز باید با توجه به وظایف و عملکرد ها دارای دیاگرام دقیق سیرکولاسیون باشد. زیرا افرادی که در این محیط با سرعت عمل بالا مشغول سرویس دهی هستند باید بتوانند به راحتی انجام وظیفه نمایند.
سیرکولاسیون در طراحی فضای اداری
فضای اداری مخصوص به هر کار دارای اولویت بندی های متنوع است. تعداد کارمندان در هر فضا و همچنین نوع کاری که در آن قسمت انجام میپذیرد همگی بر سیرکولاسیون فضا تاثیرگذارند. اما باید در نظر داشت که سیرکولاسیون در معماری وظیفه دارد تا ارتباط میان تمام عملکردها را به طوری برقرار سازد که مزاحمتی برای سایر عملکردها نداشته باشد.
فضاهای اداری با توجه به گروهی بودن و یا فردی بودن کارها نیاز به دسترسی هایی دارد. دسترسی های کلی شامل :
- دسترسی به سرویس بهداشتی
- دسترسی به آشپزخانه و یا محیط صرف غذا
- دسترسی به عملکرد افراد وابسته
در اولین قدم باید در سیرکولاسیون معماری یک فضای اداری این دسترسی های کلی را مشخص کرد و سپس به صورت فردی هر یک از نیاز های کارمندان را سنجید و متناسب با آن فضاهایی را در اختیار وی قرار داد. به طور مثال در شرکت هایی که انجام کار به صورت فردی می باشد وجود فضای شخصی اولویت قرار دارد. این فضا در ابتدا باید شخصی بوده و سپس در ارتباط با افرادی باشد که سلسله مراتب اداری با توجه به آنها تکمیل میگردد.
نتیجه گیری:
طراحی معماری دارای پیچیدگی های مخصوص به خود است. ارتباطات فضایی نقش مهمی در شکل گیری پلان دارند. هر بخش از پلان با توجه به نیازهای اشخاص طراحی میگردد. اگر دسترسی متناسبی در بخش های مختلف فضا وجود نداشته باشد عملکردها مختل شده و با کاهش سرعت عمل و ایجاد مزاحمت مواجه خواهیم شد. پس یکی از اصلی ترین و مهم ترین قدم ها در طراحی معماری سیرکولاسیون آن است.
